S2 E09 – Józef Jeleński – „Weźże Rabę – to ładna rzeka”
Józef Jeleński - Od roku 2002 właściciel firmy konsultingowej zajmującej się zarządzaniem projektami oraz doradztwem inwestycyjno budowlanym, realizującej samodzielnie i w podwykonawstwie dla firm brytyjskich i polskich nadzory w infrastrukturze środowiskowej (oczyszczalnie ścieków, poldery) budownictwie drogowym i ogólnym, głównie w Polsce południowej i zachodniej. Od roku 2004 coraz większy udział w pracach firmy miało programowanie i realizacja projektów związanych z nowoczesnym kształtowaniem i pielęgnacją rzek, publikowanie materiałów dotyczących ochrony środowiska rzecznego a także zasad zarządzania programami ochrony i renaturyzacji rzek. W latach 2007 do 2022 prace te były oparte na doświadczeniach z koordynowania technicznego projektem Stowarzyszenie Ab Ovo finansowanego przez Fundusz Szwajcarski pod nazwą "Tarliska Górnej Raby" i zaowocowały kilkudziesięciu wdrożeniami zastosowanych metod interwencji technicznych i biologicznych w całej Polsce. W latach 1977 do 2022 był ekspertem Instytutu Badawczego Dróg i Mostów, przedsiębiorstw budowlanych polskich i niemieckich głównie w Libii i Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz pracownikiem Politechniki Krakowskiej w Polsce, głównie w zakresie technologii materiałów drogowych i zarządzania masowymi robotami drogowo-mostowymi. Przed rokiem 1977 Józef Jeleński napisał pierwszą w Polsce książkę poświęconą w całości wędkarstwu muchowemu, której trzy wydania miały łącznie nakład 150 tysięcy egzemplarzy. Wędkarz związany z rzekami od wczesnych dziecięcych lat, uczestnik zawodów wędkarskich i trener-selekcjoner kadry narodowej Polski w mistrzostwach Świata przez trzy lata, a także wiceprezydent międzynarodowej organizacji sportowej w wędkarstwie muchowym (FIPS-Mou) przez dwa lata, dzierżawca obwodu nr 2 rzeki Raby przez 25 lat, mieszkaniec Myślenic przy ujściu do uregulowanej Raby najpiękniejszego potoku Małopolski od roku 2002 do dzisiaj. Absolwent Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Krakowskiej w roku 1969, inżynier budowy dróg i lotnisk w wykonawstwie 1969-1973, Dębno-Frydman, na ujściu Białki Tatrzańskiej do Dunajca, starszy asystent w Instytucie Dróg, Kolei i Mostów PK 1973 - 1977 i 1979 - 1986, w tym czasie zajmujący się głównie wdrażaniem nowych technologii nawierzchni w drogownictwie, wzdłuż rzek podkrakowskich i ogólnie małopolskich. Z macierzystą uczelnią miał stały kontakt, w tym organizował polsko amerykańskie seminarium o rewitalizacji rzek z udziałem eksperta z USDA Forest Service (Donald Duff) w roku 1999, konferencję międzynarodową "Ku najlepszym praktykom utrzymania i rewitalizacji rzek" w roku 2016, z kilkoma wykładami i prowadzeniem jednej pracy magisterskiej dotyczącej równoważenia dynamiki transportu rumowiska w korycie Raby w centrum Pcimia (2018), przekazaną do realizacji do RZGW w Krakowie.
Mówi o sobie, że jest ulicznikiem, dlatego od wyjaśnienia tego dlaczego ulicznik zajął się rzekami rozpoczynamy rozmowę z Józefem Jeleńskim – ojcem renaturyzacji rzek, która opiera się na odbudowie procesów, które pozwalają rzekom być zdrowe.
Rozmowa z Józefem płynie swoim wartkim nurtem, w której opowiadamy o doświadczeniach trenera kadry narodowej wędkarzy muchowych poprzez różne sposoby na wygranie zawodów z wykorzystaniem wody w różnej postaci 😉. W rozmowie Józef opowiada co łączy Libię z rzeką po której można jeździć golfem (VW golf) i jak to się przekłada na bliski kontakt Józefa z najbliższą mu rzeką – Rabą w okolicach Myślenic i jak można zaangażować lokalne władze w projekty leczenia rzek.
Józef wspomina lata, kiedy w Polsce mogliśmy się pochwalić rzekami sięgając pamięcią do ostatniego dziesięciolecia XX wieku. Rozmówca zwraca uwagę, że aby dobrze zarządzać rzekami powinniśmy dobrze je definiować, bowiem rzeka to coś więcej niż woda płynąca, jak obecnie ją definiuje Polskie prawo. Aby dobrze zarządzać rzekami, trzeba wiedzieć jakie są przyczyny skutków, którym chcemy zaradzić (reguła Driver – preasure).
Wykorzystując doświadczenie Józefa, który dosypuje żwir do rzek, rozbiera zapory przeciwrumowiskowe i zasypuje stopnie wodne staramy się dociec jakie poszczególne kroki należy poczynić aby dobrze podejść do renaturyzacji. Rozmówca podkreśla w tym procesie rolę geomorfologii fluwialnej i ekspertów, którzy znają się na rzekach – hydromorfologów. Józef opowiada o śledztwie jakie podjął aby znaleźć właściwą osobę, która może mu pomóc zrozumieć rzeki. Śledztwa, które doprowadziło do krakowskiego oddziału Polskiej Akademii Nauk i wielkiego naukowca, który poświęcił się rzekom karpackim – prof. Wyżgi. Połączenie wiedzy, sił i chęci odwrócenia rzek od hydrotechnicznego podejścia na rzecz odtworzenia naturalnych procesów zaowocowały jedną z pionierskich publikacji dot. renaturyzacji polskich rzek.
Pod koniec rozmowy dajemy szanse Józefowi wcielenia się nie tylko w rzekę, ale tez w rolę szefa zarządcy wód. Jakie 3 pierwsze decyzji podjąłby taki prezes i co powiedziałaby rzeka jakby dano jej głos?
Wsłuchajcie się w rozmowę Zdrowej rzeki z Józefem. Zapraszamy.
